در بین تمامی حوادث طبیعی, زلزله را میتوان غیر منتظره ترین و مخرب ترین دانست. مخصوصا در نظر مهندسین عمران که با زلزله یک رابطه علاقه-تنفری قوی دارند!

با توجه به اینکه هیچ راهکار علمی و اثبات شده ای برای پیشبینی زلزله وجود ندارد (حداقل تا کنون), بهترین سیاست در برابر زلزله مقاومسازی سازه ها و کاهش اثر زلزله است. ابهام در زمان وقوع زلزله باعث شده است که هر از گاهی توجه کمتری به مبحث مقاومسازی شود, اما پس از هر زلزله مجددا برای ما یادآوری میشود که این خطر ممکن است هر لحظه ای رخ دهد. باید بر این نکته تاکید شود که مقاومسازی با هزینه بالا حتی اگر تا صد سال دیگر در محل زندگی ما زلزله ای رخ ندهد بهتر است تا آمادگی مقابله با این نیروی عظیم را نداشته باشیم و خسارات جبران ناپذیری را متحمل شویم.

اما در این سری مطالب میخواهیم به 10 دانستنی جالب درباره زلزله بپردازیم که نه تنها برای مهندسین بلکه برای همه افراد میتوانند جالب باشند. قسمت اول این دانستنی ها مخصوص پدیده “نورهای زلزله” یا “Earthquake lights” است.

قرنها است که افراد مختلف ادعا میکنند قبل از وقوع زلزله, نور عجیبی را در آسمان دیده اند که تنها برای چند ثانیه نمایان بوده و سپس محو میشود. با توجه به اینکه هیچ عکس یا فیلمی از این پدیده وجود نداشت, زمین شناسان این ادعا ها را نادرست خوانده و دلیل آنرا توهم افراد بخطر ترس و وحشت میدانستند. اما در اواسط دهه 1960 میلادی این معما حل شد. در این زمان یک سری زمین لرزه های پشت سر هم با نام Matsushiro درNagano ژاپن رخ داد, و به همین دلیل موقعیت لازم برای بررسی وجود یا عدم وجود چنین نوری در قبل از زلزله فراهم شد. پس از بررسی های لازم شکل گرفتن چنین نوری قبل از برخی از زلزله های بزرگ تایید شد. اما دلیل اصلی آن هنوز مشخص نیست. نظریه های متعددی بدین منظور وجود دارد که معروف ترین آن ادعا میکند این نورها بدلیل اختلال در میدان مغناطیسی کره زمین به دلیل اثر پیزوالکتریک در زمان زلزله است. این اختلال توسط سنگهای کوآرتز در صفحه های تکتونیکی در محلهای اصلی تنش در زمان زلزله رخ میدهد. اما با توجه به اینکه نور زلزله پس از همه زلزله های بزرگ دیده نمیشود, هنوز نظریه های مختلف در حال بررسی بیشتر هستند. و البته نور زلزله تنها در زمان وقوع زلزله دیده نمیشود, بلکه در زمان فوارانهای آتشفشانی نیز این پدیده دیده شده است.

محل و بازه مکانی دیده شدن این نورها نسبت به رومرکز زلزله (epicenter ) برای هر زلزله ای متفاوت است. اما گفته میشود برای برخی زلزله ها تا حتی 400 کیلومتر از اپیسنتر نیز این نورها دیده میشوند. در سالهای اخیر نیز این پدیده بیشتر دیده و گزارش شده است مثلا در زلزله 2007 پرو یا زلزله 2010 چیلی یا حتی فوران آتشفشانی Sakurajima ژاپن در سال 2011.

یکی دیگر از نظریه های موجود برای این پدیده ادعا میکند دلیل نورهای زلزله یونیزاسیون اکسیژن با آنیونهای اکسیژن است که با شکستن پیوندهای پروکسی در برخی از انواع سنگها به دلیل تنشهای بیش از اندازه زمان زلزله رخ میدهد. پس از یونیزاسیون, یونها از داخل ترکهای سنگها به بالا حرکت میکنند. و با رسیدن به اتمسفر, این یونها با یونش هوا, پلاسما هایی ایجاد میکنند که نور از خود منتشر میکنند. دانشمندان همچنین ادعا میکنند زاویه گسل در زمان زلزله با احتمال وقوع چنین نورهایی رابطه دارد. گسلهای عمودی یا تقریبا عمودی بیشترین احتمال برای رخ دادن چنین پدید های را دارند.

اگر میخواهید راجع به این پدیده اطلاعات بیشتری کسب کنید, میتوانید مقاله علمی زیر را با کلیک بر روی لینک زیر دانلود کرده و بخوانید (زبان اصلی – انگلیسی):

Rocks that crackle and sparkle and glow – strange pre-earthquake