توجه: این مقاله قسمت دوم مقاله فاجعه های مهندسی: سیل 1953 دریای شمالی – هلند است که با عنوانی متفاوت منتشر شده است.
پس از فاجعه سال 1953 , مردمان هلند فهمیدند پیروزی در جنگ با موجهای خروشان دریا به راحتی کسب نمیشود. با فرونشستن طوفان و بازسازی دریابندها (Dikes), مهندسان هلندی اقدام به طراحی سیستمهای جدیدی برای مقابله با این خطر همیشگی کردند و در این راه نه تنها به محافظت زمینهای قبلی خود پرداختند بلکه به این میزان قانع نشده و اقدام به خشک نمودن دریا برای ساخت استان 12ام هلند, یعنی Flevoland نمودند.
مردمان هلند برای بیش از 2000 سال است که در تلاش برای مقابله با دریای شمالی به منظور محافظت از زمینهای خود هستند. بیش از 2000 سال پیش, فریس ها, مردمانی که برای اولین بار در هلند ساکن شدند, تپه ای مصنوعی به منظور عقب نگه داشتن آب ساختند که این کار شروع یک نبرد همیشگی بین مردمان این کشور و آبهای خروشان دریای شمالی بود.
در سال 1287 میلادی تپه ها و دریابندهایی که دریای شمالی را عقب نگه داشته بودند شکسته شدند و سیل خسارت زیادی به هلند وارد کرد. پس از این فاجعه, جای زمینهای کشاورزی را خلیج جدیدی با نام Zuiderzee (به معنای دریای جنوبی) گرفت. از آن موقع به بعد برای قرنها, مردمان هلند به مرور زمان آب Zuiderzee را از زمینهای خود خارج کردند. برای این کار آنها ابتدا سدهای دریابند میساختند و سپس توسط کانالهای آب و پمپ, آب را به پشت این دریابندها انتقال میدادند. در آن دوران بجای پمپهای امروزی از آسیابهای بادی استفاده میشود. با توجه به اینکه بادهای پرسرعتی در هلند می وزد, استفاده از آسیابهای بادی به منظور جابجایی آب, بسیار مقرون به صرفه بود. نحوه عملکرد این آسیابها بدین صورت بود که ابتدا چند سد در قسمتهایی که میخواستند آب آنجا را خشک کنند میساختند (بصورت ردیفی) سپس بر روی هر کدام از این سدها یک یا چند آسیاب بادی قرار میدادند و پله پله آب را به پشت سد بعدی انتقال میدادند تا در هر مرحله یک قسمت از زمین خشک شود. اما امروزه جای آسیابهای بادری را پمپهای برقی گرفته اند.
مجددا پس از مدتها, هلندی ها در سال 1916 طوفان و سیل بزرگی را تجربه کردند که این طوفان باعث شد آنها انگیزه زیادی برای شروع یک پروژه بزرگ به منظور بازپسگیری Zuiderzee پیدا کنند. بین سالهای 1927 تا 1932, یک سد دریابند با طول 30.5 کیلومتر با نام Afsluitdijk ساختند که که با این دایک Zuiderzee به Ijsselmeer (یک دریاچه آب شیرین) تبدیل شد.
اما همانطور که در قسمت اول این مقاله خواندید, در سال 1953 یکبار دیگر دریای شمالی قدرت خود را به نمایش گذاشت و فاجعه ای را به بار آورد. اما این بار مردمان هلند قوی تر از همیشه اقدام به مبارزه با طبیعت نمودند. برای اینکه چنین فاجعه ای دیگر تکرار نشود مهندسین هلندی چند نکته را مد نظر قرار دادند:
1- آینده نگری و برنامه ریزی بلند مدت: مهندسین هلندی سیستمی را طراحی کردند که بتواند در مقابل فاجعه آمیزترین طوفانهایی که تنها یکبار هر 10,000 سال رخ میدهد مقابله کند.
2- وابستگی کمتر به مانع های سنگین و وزنی: بجای استفاده از سدهای وزنی و خاکریزهای پرحجم, مهندسین هلندی در طرحهای خود اقدام به طراحی سیستمهای کردند که نیروی وارده از موجهای طوفانی را بیشتر جذب کنند و با هدایت سیلابها از وقوع فاجعه جلوگیری کنند. به عنوان یکی از سیستمهای طراحی شده, سد متحرکی است که با بحرانی شدن آب و هوا از ایجاد جریانهای زیرآبی جلوگیری میکند اما در زمانی که خطری برای تهدید وجود ندارد کاملا باز شده و باعث میشود بر روی اکوسیستم و صنعت ماهیگیری هلند هیچ تاثیر منفی نداشته باشد.
همچنین یکی دیگر از شاهکارهای مهندسی هلندی در این راستا, ساخت سد متحرک برای فراهم نمودن امکان عبور کشتی ها و قایقها بود که تنها در زمان بحرانی بسته میشود.
3- استفاده از پارچه های مخصوص و نوین: هلندی ها نوعی پارچه طراحی کردند که از حرکت خاکهای بستر دریا جلوگیری میکند. با اینکار حتی خاکریزها میتوانند تا چند برابر قبل دوام بیاورند. این پارچه های مخصوص امروزه در نقاط مختلف جهان نیز استفاده میشود. به عنوان مثال پس از فاجعه طوفان کاترینای آمریکا, آنها نیز به کمک هلندی ها اقدام به استفاده از این پارچه ها کردند.
4- سیستم بازدید و کنترل بهتر: علاوه بر استفاده از سیستم کنترل مرکزی و منفرد برای دریابندهای خود, مهندسین هلندی اقدام به نصب نوع مخصوصی از سنسورها بر روی سیستمهای مقابله با طوفان خود کرده اند که با کوچکترین تهدیدی از طرف دریا, به صورت اتومات فعال شده و اقدامات لازم صورت میگیرد.
پس از این پروژه, مهندسان هلندی با طراحی دایکهای دیگر اقدام به خشک نمودن زمینهای دیگری کردند که برای قرنها زیر آب بودند. با خشک شدن این زمینها گاهی اوقات آثار باستانی و حتی اسکلتهایی پیدا میشد که چند هزار سال قدمت داشتند. اما مهمتر از همه اراده هلندی ها برای باز پس گیری زمین از دریا بود که در دنیا بی سابقه بود و به همین دلیل مجموعه پروژه های خشک نمودن دریای شمالی برای پسگیری زمین, یکی از عجایب هفتگانه مدرن دنیا است (به گفته جامعه مهندسین عمران آمریکا).
امروزه حدودا 27 درصد از کشور هلند زیر سطح آب دریا واقع شده است. در این 27% بیش از 60% جمعیت 17 میلیونی هلند زندگی میکنند. کم ارتفاع ترین نقطه هلند, پولدر شاهزاده الکساندر (Prince Alexander Polder) بوده که 7 متر زیر سطح آبهای آزاد است!
پانوشت: عنوان مقاله (God created the world but the Dutch created the Netherlands) یک ضرب المثل معروف هلندی است.
