(نام این مقاله در واقع ترجمه جمله ای است که بر روی یک تابلو در محل دروازه های آبی Oosterschelde در هلند نوشته شده است – جمله اصلی به زبان هلندی: “Hier gaan over het tij, de wind, de maan en wij“)

همانطور که احتمالا میدانید, برخی نواحی کشور هلند, پایین تر از سطح آبهای آزاد قرار دارند.  طوری که قسمتی از شمال شرقی شهر رتردام هلند با نام Zuidplaspolder ارتفاعش حدودا ۷ متر زیر سطح آب دریا است! در نقشه زیر کشور هلند را مشاهده مینمایید و قسمتهای آبی رنگ در واقع زیر سطح آب دریا هستند.

ونیز ایتالیا – موج شکنهای ونیز پس از تکمیل شدن یکی از بزرگترین پروژه های جلوگیری از سیل در جهان خواهد بود. این پروژه با مشخصه های مختلفی در طی ۴۰ سال گذشته مورد بررسی و بحث قرار گرفته بود تا به کمک آن بتوانند از شهر ونیز – که به مرور زمان کاملا زیر آب خواهد رفت – برای نسلهای آینده محافظت کنند.

توجه: این مقاله قسمت دوم مقاله فاجعه های مهندسی: سیل ۱۹۵۳ دریای شمالی – هلند  است که با عنوانی متفاوت منتشر شده است.

پس از فاجعه سال ۱۹۵۳ , مردمان هلند فهمیدند پیروزی در جنگ با موجهای خروشان دریا به راحتی کسب نمیشود. با فرونشستن طوفان و بازسازی دریابندها (Dikes), مهندسان هلندی اقدام به طراحی سیستمهای جدیدی برای مقابله با این خطر همیشگی کردند و در این راه نه تنها به محافظت زمینهای قبلی خود پرداختند بلکه به این میزان قانع نشده و اقدام به خشک نمودن دریا برای ساخت استان ۱۲ام هلند, یعنی Flevoland نمودند.

سد هوور (Hoover Dam) را میتوان یک معجزه مدرن عمرانی دانست. ارتفاع این سد بیش از ۷۰۰ فوت است (در حدود ارتفاع یک آسمانخراش ۷۰ طبقه). در قسمت بالایی طول سد به ۱۲۰۰ فوت میرسد. در قسمت پایینی سد ضخامتش ۶۶۰ فوت و در قسمت بالایی ۴۵ فوت است. ابعادی که سلامت سد را تضمین میکنند!

عمق آب دریاچه پشت سد بیش از ۵۰۰ فوت است و این دریاچه چیزی در حدود ۱۰ تریلیون گالون آب را در خود جای داده است.

با ابعادی که سد هوور دارد تصور اینکه روزی بشکند و تخریب شود بسیار دشوار خواهد بود اما فرض کنید بر اثر یک زلزله بسیار بزرگ و یا یک بمب بسیار قدرتمند این سد بطور کامل تخریب شود. فکر میکنید چه اتفاقی بیفتد؟!

پروژه Afsluitdijk هلند (به معنای سد بسته کننده) قسمتی از پروژه عظیم محصور کردن آب شیرین دریاچه Ijsselmeer از آب شور Zuiderzee که قسمتی از دریای شمالی است. با اینکار عملیات گرفتن زمین از دریا راحتتر صورت میگرفت. در واقع با بسته شدن آبهای آزاد با این سد دریابند امکان خشک کردن زمینهای پشت سد فراهم شد و باعث پیروزی هلندی ها در پس گرفتن زمین از دریا گشت.

سد دریابند هلند – رقابت دریا و مردمان هلند

سد کرخه بزرگترین سد ایران : کشور ایران با وسعت ۱۶۴۸۰۰۰ کیلومتر یکی از فلات های پهناور آسیا است حدود جنوبی آن خلیج فارس  و دریای عمان ، حد شمالی دریای خزر ، حد غربی آن کوههای زاگرس و حوزه اروند رود است که در شرق به کوههای پامیر محدود می باشد .
میانگین بارندگی سالانه کشور حدود ۲۵۰ میلیمتر است که کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین جهانی می باشد. تنوع اقلیمی ، شرایط توپوگرافی و جغرافیایی ، توزیع ناموزون مکانی و زمانی جریانهای سطحی در انطباق با نیازهای آبی و تغییرات شدید بین سالی از ویژگیهای هیدرولیکی بخش وسیعی از کشور محسوب می شود. از اینرو اصول مهندسی آبیاری از روزگاران پیشین مورد توجه ایرانیان قرار داشته ، تا جائی که به آن هنر آبیاری اطلاق می نموده اند . عظمت و اهمیت آبیاری در معتقدات مذهبی آداب و رسوم و سنتهای ایران جای والایی داشته است .
ایرانیان در صنعت سدسازی سابقه بسیار طولانی دارد یکی از قدیمی ترین سدهای قوسی جهان بنام سد کباری مشهور است که طول تاج آن ۵۵ متر و ارتفاع ۲۶ متر و فقط ۵ متر ضخامت دارد  و شعاع قوس آن ۳۸ متر می باشد که نشان دهنده توان اجرائی گذشتگان در ساخت سد قوسی است . برنامه های عمرانی گوناگون که با هدف توسعه اقتصادی اجتماعی کشور ، تاکنون تدوین گردیده است به طور اصولی جملگی دارای زیربنای متکی به توسعه منابع آب بوده اند . از این رو توسعه بهره برداری از منابع مختلف آب در اولویت نخست برنامه های مذکور قرار داشته و تامین آب عاملی برای دستیابی به آرمانهای رشد گردیده است رشدی که فقرزدایی ، قطع وابستگی ، ایجاد عدالت اجتماعی ، رفاه و سرافرازی را به ارمغان داشته است .
توسعه کشاورزی در ایران به عنوان یکی از اهرمهای پیشرفت اقتصادی همراه با عوامل مهمی چون افزایش جمعیت ، بالاتر رفتن سطح بهداشت محدودیت آب شیرین ، برداشت بیش از حد از آبهای زیر زمینی و سرانجام هجوم جبهه های آب شور به شیرین احداث سد های مخزنی را در اولویت کارهای عمرانی قرار می دهد . از جمله این سدهای بزرگ که با شیوه مدرن ساخته شده است سد کرخه می باشد که بطور خلاصه در زیر به آن پرداخته شده است .
رودخانه کرخه از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوههای زاگرس در نواحی غرب و شمال غرب کشور سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود ۹۰۰ کیلومتر در امتداد شمال به جنوب ، سرانجام در مرز مشترک ایران و عراق به مرداب هور العظیم می رسد رودخانه کرخه پس از رودخانه های کارون و دز سومین رودخانه بزرگ ایران از نقطه نظر آبدهی محسوب می شود .
حوزه آبریز رودخانه کرخه به وسعت حدود ۴۳ هزار کیلومتر مربع می باشد و شامل استانهای همدان و کرمانشاه و کردستان ایلام لرستان و خوزستان می باشد . سرشاخه های اصلی تشکیل دهنده رودخانه کرخه ، رودخانه های سیمره کشکان قره سو گاماسیاب و چرداول هستند .

سد وزنی – قوسی کریت در نزدیکی طبس که در سال ۱۳۵۰ میلادی احداث شد، با ارتفاع ۶۰ متر تا اوایل قرن بیستم بلندترین سد جهان بود.و می‌تواند به عنوان یک نمونه عالی مهندسی ارزش غریزی و طراحی و ساخت بهینه سد، الهام دهنده مهندسین آب در سراسر جهان باشد که مهمترین چالش‌های بشر در قرن بیست ویکم را در پیش رو دارند. بر اساس فلسفه مهندسی ارزش در هر پروژه‌ای هزینه‌های غیر ضروری وجود دارد و بنظر می‌رسد در سد کریت با تکیه بر خلاقیت و کار گروهی هزینه‌های غیر ضروری بهحداقل ممکن کاهش داده شده‌اند.

سد کریت طبس

این سد در کشور چین و بر روی رودخانه «یانگ تسه» احداث شده است.این رودخانه یکی از بزرگترین رودخانه های دنیا به شمار میرود.

عملیات احداث سد «تری گورجس» با چهار هدف اصلی : ۱- ذخیره سازی آب کشاورزی، ۲- کنترل سیلاب، ۳- تولید برق و ۴- گسترش کشتیرانی و حمل و نقل آبی و با هدف جانبی جهانگردی و جلب توریست از سال ۱۹۹۲ آغاز شد و ساخت آن به قدری مهم بود که به سرعت به عنوان سمبل توسعه چین مورد توجه قرار گرفت.

بزرگترین سد جهان در چین

رودخانه کارون پرآب ترین و طویل‌ترین رود ایران است. طول رودخانه کارون ۹۵۰ کیلومتر و وسعت حوزه آبریز آن ۶۰۰۰۰ کیلومتر مربع است و تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. سرچشمه کارون، آب‌کاج، از زرد کوه بختیاری است. این رودخانه از رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه گرفته است که پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسم می‌شود و در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. شاخه مهم کارون، رود دز است که در شمال اهواز به رود کارون ملحق می شود. رود کارون در مرز ایران و عراق به اروند رود پیوسته و روانه خلیج فارس می‌شود.

سد هوور در تنگه سیاه و بر روی رود کلرادو در حدود ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی لس وگاس واقع شده است. و ارتفاع آن از سنگ های پایه تا راس سد که در آن جاده ساخته شده، در حدود ۴۱/۲۲۱ متر است. برج و نقطه بالایی سد که در کنار نرده ها قرار دارد ۱۹/۱۲ متر از سطح جاده ارتفاع دارد.
وزن تقریبی این سد به بیش از شش میلیون و ششصد تن می رسد و از نوعی بتون ثقیل و چگال ساخته شد که در پشت آن فشار آب حاصل از نیروی گرانشی زمین و نیروی منحنی افقی بر آن وارد می شود. نیروی وارده در هر فوت مربع(۴۸/۳۰ سانتی متر) فشاری معادل با ۲۰۴۳۰ کیلوگرم بر دیواره سد وارد می شود.
در حدود ۴۳۵۷۰۰۰ متر مکعب بتون در این سد به کار رفته است.با این میزان بتون می توان ساختمانی را به مساحت ۱۰۰ فوت مربع و ارتفاع ۱۶۰۰ تا ۳۲۰۰ متر یعنی ساختمانی بلندتر از ساختمان امپراطوری(۱۲۵۰ فوت ارتفاع دارد) را در یک شهر ساخت و یا یک راه ارتباطی با عرض ۱۶ فوت از سانفرانسیسکو به نیویورک کشید.
اولین بتون این سد در ماه ژوئن سال ۱۹۳۳ و آخرین بتون آن در ماه می سال ۱۹۳۵ کار گذاشته شد.بطور تقریبی می توان گفت که در هر ماه ۱۵۶۸۰۰ متر مکعب بتون در این سد کار گذاشته شده است.بیشترین میزان کار گذاری بتون در یک روز ۱۰۲۵۳ متر مکعب بتون (مقداری از این بتون ها در برج ورودی و مکان موتور برق به کار رفته است) بوده و کمترین میزان ۲۶۹۵۰۰ متر مکعب در هر ماه بوده است.
آنچه سد هاوور را از دیگر سد ها متمایز می کند این است که این سد از بلوک های سیمانی و یا ستون های عمودی ساخته شده که این بلوک ها دارای سایز های متفاوتی است مثلا در دیواره مخالف جریان آب سد سایز این بلوک ها ۶۰ فوت مربع است و در دیواره موافق جریان آب سد سایز بلوک ها ۲۵ فوت مربع است. بلوک های مجاور در هم فقل می شوند. برای جایگزین کردن بتون در هر بلوک در فضای ۵ فوت به زمانی در حدود ۲۷ ساعت زمان نیاز است. هنگامی که دمای بتون پایین می آید مخلوط سیمان و آب که به آن ملات می گویند به فضایی که در نتیجه انقباض بتون در هوای سرد ایجاد می شود فشار وارد می کند و این بتون نوعی ساختار تک سنگ(یک تکه) پدید می آورد.
مواد اصلی کاربردی در این سد ،که تمام این مواد توسط دولت خریداری شد، عبارتند از فولاد مقاوم معادل ۴۵۰۰۰۰۰۰ پوند(هر پوند معادل ۴۵۴ گرم است)، دریچه تنظیم آب ۲۱۶۷۰۰۰۰ پوند، صفحات فولادی و لوله های برون ریز ۸۸۰۰۰۰۰۰ پوند، لوله ها و ابزار آلات در حدود ۱۳۴۴ کیلومتر، فولاد های ساختاری ۱۸۰۰۰۰۰۰ پوند، فلزات کاربردی متفرفه ۵۳۰۰۰۰۰ پوند است.
پیمانکار از ۲۰ آپریل سال ۱۹۳۱ به مدت هفت سال قرار داد بست که البته تا ۲۹ ماه می ۱۹۳۵ کار بتون گذاری آن تمام شد و بقیه کار های تکمیلی آن تا ۱ مارس ۱۹۳۶ به پایان رسید. ۲۱ هزار نفر در کار سد سازی مشارکت داشتند که دستمزد ماهانه آنها ۵۰۰۰۰۰ دلار برآورد شده است.