کشورهای هلند و بلژیک واقع در اروپای غربی – دارای یکی از عجیب ترین مرزهای بین المللی دنیا هستند. حتما شما هم تصاویر معروف از مرزهای این دو کشور دیده اید که از وسط خانه ای گذشته یا دو همسایه دیوار به دیوار در دو کشور مختلف هستند. اما مرز بین این دو کشور از این هم جالب تر و پیچیده تر است! طوری که مسئولین و مردم این دو کشور گاها در شرایطی قرار میگیرند که برای بسیاری از شهروندان دیگر کشورها غیر قابل تصور است.
ادامه خواندن هلند و بلژیک – عجیب ترین مرزهای بین کشوری جهان!
بندر رتردام در هلند بزرگترین و پرفعالیتترین بندر اروپا میباشد. این بندر بین سالهای 1962 تا 2004 بزرگترین بندر دنیا بوده که این مقام را در سال 2004 بندر شانگهای چین از آن خود کرد.
تاریخچه بندر رتردام تا قرن 14 میلادی برمیگردد. در آن زمان شهر کوچک رتردام به دلیل تقاضای زیاد برای جابجایی آبی محصولات به یک شهر بندری تبدیل شد که امروزه از شناخته شده ترین بندرهای جهان میباشد. در آن سالها اسکله های کوچکی در حاشیه های رودخانه Nieuwe Maas که از داخل رتردام عبور میکند ساخته شد تا کشتی ها بتوانند بارگیری کنند و به دریای شمالی بروند.
(نام این مقاله در واقع ترجمه جمله ای است که بر روی یک تابلو در محل دروازه های آبی Oosterschelde در هلند نوشته شده است – جمله اصلی به زبان هلندی: “Hier gaan over het tij, de wind, de maan en wij“)
همانطور که احتمالا میدانید, برخی نواحی کشور هلند, پایین تر از سطح آبهای آزاد قرار دارند. طوری که قسمتی از شمال شرقی شهر رتردام هلند با نام Zuidplaspolder ارتفاعش حدودا 7 متر زیر سطح آب دریا است! در نقشه زیر کشور هلند را مشاهده مینمایید و قسمتهای آبی رنگ در واقع زیر سطح آب دریا هستند.
حدودا یکسال پیش بود که پل Fort de Roovere در هلند که گذرگاه آن در زیر سطح آب قرار گرفته با عنوان پل حضرت موسی در سیویلتکت معرفی شد (لینک اینجا). دلیل اینکه این پل به پل حضرت موسی معروف شده است شکافتن آب کانالی است که در آن قرار گرفته است. هدف از طراحی این پل بدین شکل, جلوگیری از تاثیر آن در نمای خندق تاریخی Roovere بوده است. طوری که از کنار این پل دیده نمیشود و باعث نشده تا سازه ای نوین نمای تاریخی منطقه را از هارمونی خارج کند.
با توجه به بازتاب بالایی که این پل در وبسایتهای طراحی داشته, تصمیم گرفتم تا از این پل بازدید کنم و آنرا از نزدیک ببینم.
توجه: این مقاله قسمت دوم مقاله فاجعه های مهندسی: سیل 1953 دریای شمالی – هلند است که با عنوانی متفاوت منتشر شده است.
پس از فاجعه سال 1953 , مردمان هلند فهمیدند پیروزی در جنگ با موجهای خروشان دریا به راحتی کسب نمیشود. با فرونشستن طوفان و بازسازی دریابندها (Dikes), مهندسان هلندی اقدام به طراحی سیستمهای جدیدی برای مقابله با این خطر همیشگی کردند و در این راه نه تنها به محافظت زمینهای قبلی خود پرداختند بلکه به این میزان قانع نشده و اقدام به خشک نمودن دریا برای ساخت استان 12ام هلند, یعنی Flevoland نمودند.
مردمان هلند برای بیش از 2000 سال است که در تلاش برای مقابله با دریای شمالی به منظور محافظت از زمینهای خود هستند. بیش از 2000 سال پیش, فریس ها, مردمانی که برای اولین بار در هلند ساکن شدند, تپه ای مصنوعی به منظور عقب نگه داشتن آب ساختند که این کار شروع یک نبرد همیشگی بین مردمان این کشور و آبهای خروشان دریای شمالی بود.
در سال 1287 میلادی تپه ها و دریابندهایی که دریای شمالی را عقب نگه داشته بودند شکسته شدند و سیل خسارت زیادی به هلند وارد کرد. پس از این فاجعه, جای زمینهای کشاورزی را خلیج جدیدی با نام Zuiderzee (به معنای دریای جنوبی) گرفت. از آن موقع به بعد برای قرنها, مردمان هلند به مرور زمان آب Zuiderzee را از زمینهای خود خارج کردند. برای این کار آنها ابتدا سدهای دریابند میساختند و سپس توسط کانالهای آب و پمپ, آب را به پشت این دریابندها انتقال میدادند. در آن دوران بجای پمپهای امروزی از آسیابهای بادی استفاده میشود. با توجه به اینکه بادهای پرسرعتی در هلند می وزد, استفاده از آسیابهای بادی به منظور جابجایی آب, بسیار مقرون به صرفه بود. نحوه عملکرد این آسیابها بدین صورت بود که ابتدا چند سد در قسمتهایی که میخواستند آب آنجا را خشک کنند میساختند (بصورت ردیفی) سپس بر روی هر کدام از این سدها یک یا چند آسیاب بادی قرار میدادند و پله پله آب را به پشت سد بعدی انتقال میدادند تا در هر مرحله یک قسمت از زمین خشک شود. اما امروزه جای آسیابهای بادری را پمپهای برقی گرفته اند.
مجددا پس از مدتها, هلندی ها در سال 1916 طوفان و سیل بزرگی را تجربه کردند که این طوفان باعث شد آنها انگیزه زیادی برای شروع یک پروژه بزرگ به منظور بازپسگیری Zuiderzee پیدا کنند. بین سالهای 1927 تا 1932, یک سد دریابند با طول 30.5 کیلومتر با نام Afsluitdijk ساختند که که با این دایک Zuiderzee به Ijsselmeer (یک دریاچه آب شیرین) تبدیل شد.
اما همانطور که در قسمت اول این مقاله خواندید, در سال 1953 یکبار دیگر دریای شمالی قدرت خود را به نمایش گذاشت و فاجعه ای را به بار آورد. اما این بار مردمان هلند قوی تر از همیشه اقدام به مبارزه با طبیعت نمودند. برای اینکه چنین فاجعه ای دیگر تکرار نشود مهندسین هلندی چند نکته را مد نظر قرار دادند:
1- آینده نگری و برنامه ریزی بلند مدت: مهندسین هلندی سیستمی را طراحی کردند که بتواند در مقابل فاجعه آمیزترین طوفانهایی که تنها یکبار هر 10,000 سال رخ میدهد مقابله کند.
2- وابستگی کمتر به مانع های سنگین و وزنی: بجای استفاده از سدهای وزنی و خاکریزهای پرحجم, مهندسین هلندی در طرحهای خود اقدام به طراحی سیستمهای کردند که نیروی وارده از موجهای طوفانی را بیشتر جذب کنند و با هدایت سیلابها از وقوع فاجعه جلوگیری کنند. به عنوان یکی از سیستمهای طراحی شده, سد متحرکی است که با بحرانی شدن آب و هوا از ایجاد جریانهای زیرآبی جلوگیری میکند اما در زمانی که خطری برای تهدید وجود ندارد کاملا باز شده و باعث میشود بر روی اکوسیستم و صنعت ماهیگیری هلند هیچ تاثیر منفی نداشته باشد.
همچنین یکی دیگر از شاهکارهای مهندسی هلندی در این راستا, ساخت سد متحرک برای فراهم نمودن امکان عبور کشتی ها و قایقها بود که تنها در زمان بحرانی بسته میشود.
3- استفاده از پارچه های مخصوص و نوین: هلندی ها نوعی پارچه طراحی کردند که از حرکت خاکهای بستر دریا جلوگیری میکند. با اینکار حتی خاکریزها میتوانند تا چند برابر قبل دوام بیاورند. این پارچه های مخصوص امروزه در نقاط مختلف جهان نیز استفاده میشود. به عنوان مثال پس از فاجعه طوفان کاترینای آمریکا, آنها نیز به کمک هلندی ها اقدام به استفاده از این پارچه ها کردند.
4- سیستم بازدید و کنترل بهتر: علاوه بر استفاده از سیستم کنترل مرکزی و منفرد برای دریابندهای خود, مهندسین هلندی اقدام به نصب نوع مخصوصی از سنسورها بر روی سیستمهای مقابله با طوفان خود کرده اند که با کوچکترین تهدیدی از طرف دریا, به صورت اتومات فعال شده و اقدامات لازم صورت میگیرد.
پس از این پروژه, مهندسان هلندی با طراحی دایکهای دیگر اقدام به خشک نمودن زمینهای دیگری کردند که برای قرنها زیر آب بودند. با خشک شدن این زمینها گاهی اوقات آثار باستانی و حتی اسکلتهایی پیدا میشد که چند هزار سال قدمت داشتند. اما مهمتر از همه اراده هلندی ها برای باز پس گیری زمین از دریا بود که در دنیا بی سابقه بود و به همین دلیل مجموعه پروژه های خشک نمودن دریای شمالی برای پسگیری زمین, یکی از عجایب هفتگانه مدرن دنیا است (به گفته جامعه مهندسین عمران آمریکا).
امروزه حدودا 27 درصد از کشور هلند زیر سطح آب دریا واقع شده است. در این 27% بیش از 60% جمعیت 17 میلیونی هلند زندگی میکنند. کم ارتفاع ترین نقطه هلند, پولدر شاهزاده الکساندر (Prince Alexander Polder) بوده که 7 متر زیر سطح آبهای آزاد است!
پانوشت: عنوان مقاله (God created the world but the Dutch created the Netherlands) یک ضرب المثل معروف هلندی است.
سیل سال 1953 دریای شمالی ( در هلند به Watersnoodramp به معنای فاجعه سیل معروف است ) یک سیل بسیار عظیم بود که به دلیل طوفان سنگین ایجاد شد. این سیل در شنبه شب مورخ 31 ژانویه و صبح 1 فوریه 1953 رخ داد. این سیل خسارات زیادی را به هلند, بلژیک, انگلیس و اسکاتلند وارد کرد اما در این بین بیشترین خسارت هم از لحاظ جانی و هم مالی به کشور هلند وارد شد.
ترکیب موجهای عظیم و طوفانهای باد پرسرعت در این منطقه باعث شد سطح آب دریای شمالی بصورت محلی بیش از 5.6 متر افزایش یابد. این موضوع باعث شد آب بندها (دریابندها) که برای جلوگیری از وقوع سیل احداث شده بودند, تخریب شده و با توجه به اینکه قسمتهای زیادی از کشور هلند در زیر سطح آب دریا هستند (با خشک نمودن دریا توسط این دریابندها) سیل مناطق زیادی را نابود کند.
ادامه خواندن فاجعه های مهندسی: سیل 1953 دریای شمالی – هلند (قسمت 1)